Μνήμη Μικράς Ασίας (1922 – 2022): Ο ΤΗΝΙΟΣ ΕΘΝΟΪΕΡΟΜΑΡΤΥΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΟΣΧΟΝΗΣΙΩΝ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ (1872-1922) | άρθρο του Γεωργίου Κ. Γιαγκάκη

---

παρελήφθ. 01-03-2022

Ο ΤΗΝΙΟΣ ΕΘΝΟΪΕΡΟΜΑΡΤΥΣ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΟΣΧΟΝΗΣΙΩΝ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ (1872-1922)

Ο Μητροπολίτης Μοσχονησίων Αμβρόσιος Πλειανθίδης ακολούθησε την πλειονότητα των Μοσχονησίων στην μαρτυρική πορεία προς τον αφανισμό, κατά τις τραγικές ημέρες της αποχωρήσεως του στρατού μας από την Μικρά Ασία τον Αύγουστο του 1922 και υπέστη τραγικό θάνατο. Συγκαταλέγεται στους διακεκριμένους Νεομάρτυρες. Γεννήθηκε στην Σμύρνη το 1872, όπου υπήρχε μεγάλη και ανθούσα παροικία Τηνίων. Κατήγετο από τον Τριαντάρο της Τήνου. Ο μακαριστός Μητροπολίτης Χαλκίδος, Ιστιαίας και Βορ. Σποράδων Γρηγόριος Πλειαθός (1890-1971), ο οποίος διακρίθηκε για την αφιλοχρηματία του και την φιλανθρωπία του, υπήρξε ανηψιός του. Ο Γρηγόριος γεννήθηκε στον Τριαντάρο και ο πατέρας του υπήρξε πρωτεξάδελφος του Μητροπολίτου Αμβροσίου. Καλός γνώστης της καταγωγής και της δράσεως Αμβροσίου υπήρξε ο μακαριστός Τήνιος Μητροπολίτης Φθιώτιδος Νικόλαος Ι. Πρωτοπαπάς που πέθανε πρόωρα.

Ο Αμβρόσιος Πλειανθίδης φοίτησε μερικά χρόνια στην Θεολογική Σχολή του Σταυρού στα Ιεροσόλυμα, αποφοίτησε το 1893 αριστούχος από την Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης και έλαβε δίπλωμα Θεολογίας από την Ορθόδοξη Ακαδημία του Κίεβου. Υπηρέτησε ως διάκονος στους ναούς του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Ιωάννου Σμύρνης και, μετά χειροτονία του σε πρεσβύτερο στην Κωνσταντινούπολη, διορίστηκε εφημέριος στην ελληνική κοινότητα της Θεοδοσίας στην Κριμαία και κατόπιν, ως Αρχιμανδρίτης μετατέθηκε στην κοινότητα της Συμφερουπόλεως και στην συνέχεια στην μεγαλύτερη ελληνική κοινότητα της Σεβαστουπόλεως. Κλήθηκε να επιστρέψει στην Σμύρνη από τον Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο, τον κατόπιν εθνοϊερομάρτυρα, όπου αρχικώς υπηρέτησε ως Αρχιμανδρίτης. Με πρόταση του Μητροπολίτου Χρυσοστόμου εξελέγη το 1913 Βοηθός Επίσκοπος Σμύρνης. Προσέφερε σπουδαιότατες υπηρεσίες στον εκεί Ελληνισμό την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν αναπλήρωνε αξίως τον εξορισθέντα στην Κωνσταντινούπολη Μητροπολίτη Χρυσόστομο. Όταν μετά την λήξη του πολέμου ο Χρυσόστομος επανήλθε στην Σμύρνη, καθώς πολλές από τις απελευθερούμενες από τα Ελληνικά στρατεύματα περιοχές της Μικράς Ασίας είχαν άμεση ανάγκη αρχιερατικής επιστασίας, ο Αμβρόσιος εστάλη ως πατριαρχικός έξαρχος στα Μοσχονήσια, των οποίων η πλειονότης του πληθυσμού είχε εκτοπισθεί στο εσωτερικό διαρκούντος του παγκοσμίου πολέμου, ενώ το υπόλοιπο είχε καταφύγει κυρίως στην Λέσβο.

Ο Αμβρόσιος ασχολήθηκε δραστηρίως με την περίθαλψη του διασωθέντος και επανακάμπτοντος πληθυσμού των Μοσχονησίων, τα οποία μέχρι τους διωγμούς κατοικούντο (σε αντίθεση με της έναντι Κυδωνίες) αποκλειστικώς από Έλληνες, μεριμνήσας και για την επαναλειτουργία των ναών και των σχολείων.

Τον Φεβρουάριο του 1922 η επισκοπή Μοσχονησίων ανυψώθηκε σε Μητρόπολη πρώτος Μητροπολίτης εξελέγη ο Αμβρόσιος.

Κατά την μικρασιατική καταστροφή, ο Αμβρόσιος οδηγήθηκε μαζί με την πλειονότητα των Μοσχονησίων στο εσωτερικό από τον τουρκικό στρατό και στις 15 Σεπτεμβρίου ετάφη ζωντανός στην περιοχή της Περγάμου.

Ο τρόπος του μαρτυρικού θανάτου του δεν έχει πλήρως εξακριβωθεί καθώς εκτελέσθηκε και το μείζον τμήμα του πληθυσμού που τον ακολουθούσε. Από διάφορες πήγες [βλ. Αθαν. Τσερνόγλου, Κ. Λαμέρα, Χρ. Σολομωνίδη, Σίτσα Καραϊσκάκη, Χρήστο Αγγελομάτη, Μητροπολίτη Φθιώτιδος Νικόλαο Πρωτοπαπά, Μητροπολίτη Κορινθίας Παντελεήμονα, Μητροπολίτη Καισαριανής Δανιήλ κ.ά. αναφέρεται ότι “κατατεμαχίσθη φρικωδώς”, κατεσφάγη με τους ιερείς της συνοδείας του, πεταλώθηκε (…)]

Προτομή του Αμβροσίου (προ της αγιοποιήσεως του) στήθηκε το 1932 στην Μυτιλήνη, ενώ η Νέα Σμύρνη Αττικής τίμησε τον εθνοϊερομάρτυρα μικρής αλλά κεντρικής και σημαδιακής οδού έναντι ακριβώς του κωδωνοστασίου του ναού της Αγίας Φωτεινής.

Κατα το 2002, ο γραφών ασχολούμενος με την σύνταξη μονογραφιών για τα νησιά του Μικρασιατικού Ελληνισμού (Μοσχονήσια, Εγγλεζονήσια κ.ά.) κυκλοφόρησε ολιγοσέλιδο φυλλάδιο για την Παναγία την Μοσχονησιώτισσα και τον Μητροπολίτη Αμβρόσιο, το οποίο έθεση υπόψη (τον Ιούλιο 2002) του τότε Δημάρχου Τήνου κ. Σάββα Απέργη. Ο Δήμαρχος, άτομο ευαισθητοποιημένο, φρόντισε να δοθεί το όνομα του Αμβροσίου σε δρόμο της Χώρας Τήνου και να φιλοτεχνηθεί σε συνεργασία με τον Σύλλογο Τριανταριτών προτομή του εθνοϊερομάρτυρος, η οποία τοποθετήθηκε σε κεντρικό σημείο του χωριού και προ της οποίας τελείται κατ’ έτος τρισάγιο.

Καθώς σπανίζουν φωτογραφίες του Μητροπολίτου Αμβρόσιου, ο γράφων φρόντισε να φιλοτεχνηθεί μικρή εικόνα του, επί ξύλου, της οποίας αντίγραφα απέστειλε στον Δήμαρχο κ. Απέργη και κατέθεσε σε προθήκη της Βιβλιοθήκης της ΕΣΤΙΑΣ Νέας Σμύρνης και στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, το 2003.

Την ίδια εικόνα σε πλαστικοποιημένη μορφή διένειμε ο Μητροπολίτης Σύρου – Τήνου κ. Δωρόθεος κατά τις λειτουργικές εκδηλώσεις και τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Μητροπολίτη Μοσχονησίων Αμβροσίου Πλειανθίδη στον Τριαντάρο στις 17 Αυγούστου 2003.

---

Γεώργιος Κ. Γιαγκάκης

---